---

---

วันเวลาผ่านไปเร็วจนไม่น่าเชื่อว่าวันที่ 25 กันยายน ปีนี้ ครบ 30 ปีที่ ป.อินทรปาลิต ปู่ของผมได้ถึงแก่กรรม (ถ้าท่านยังมีชีวิต ขณะนี้ก็อายุ 88)

วันเวลาอันยาวนานลบภาพแห่งอดีตหลายส่วนหายไป บางส่วนที่คงอยู่ก็พร่าเลือนเต็มทน แม้ผมจะพยายามส่งความคิดย้อนกลับไปสู่ปี 2509-2511 ขณะผมอายุ 14-16 และยังอยู่กับปู่ที่บ้านย่านฝั่งธน แต่เหตุการณ์ช่วงนั้นดูเหมือนไม่ปะติดปะต่ออย่างที่ควรจะเป็น

หลายเหตุการณ์ชัดเจนขึ้นมาบ้าง ก็เพราะผมหยิบหนังสือ "โลกส่วนตัวของ ป.อินทรปาลิต" ที่ตนเองเขียน มาอ่านทบทวนเพื่อค้นหาบางแง่มุมของชีวิตปู่ ซึ่งผมมิได้กล่าวไว้ในหนังสือนั้น และพบว่ามีหลายเรื่องหลายตอนยังไม่สมบูรณ์ตามความเป็นจริงที่เกิดขึ้น

แต่ขอนำมาเล่าสู่เพียงเหตุการณ์เดียว เนื่องในวาระครบ 30 ปี มรณกรรมของ ป.อินทรปาลิต ซึ่งหนังสือกรุงเทพธุรกิจได้กรุณาให้เกียรติทำสกู๊พพิเศษเป็นการยกย่องนักประพันธ์ผู้นี้...

บ้านเลขที่ 67/11 ที่ปู่เช่าอาศัยเป็นหลังสุดท้ายในชีวิต อยู่ในซอยเล็กๆ มีชื่ออันเก๋ไก๋แต่เรียกยากว่า "อัพภันพนา" บนถนนจรัญสนิทวงศ์ ห่างจากสามแยกไฟฉายไปทางท่าพระราว 1 กิโลเมตร (แต่ปัจจุบันชื่อซอยบนเสากลมตามมาตรฐาน กทม. สะกดผิดไปจากเดิม กลายเป็น "อัมพันทนา") ระยะทางจากถนนจรัญฯ เข้ามาถึงบ้านประมาณ 100 เมตร ถนนซอยในตอนนั้นโรยด้วยกรวดและหินเกล็ด (เวลานี้ปรับปรุงเป็นคอนกรีต รวมทั้งสะพานไม้กลางซอยก็เปลี่ยนเป็นสะพานคอนกรีตเช่นเดียวกัน)

ฝั่งขวาของซอยเมื่อเดินเข้ามา มีบ้านหลายหลังเรียงรายติดกัน และเนื่องจากซอยอัพภันพนาเป็นซอยส่วนบุคคลผู้อาศัยในบ้านแต่ละหลังจึงเป็นเครือญาติกัน จะมีก็เพียงบ้านปู่กับบ้านแฝดหลังตรงข้ามเท่านั้น ที่เป็นบุคคลภายนอกมาเช่าอยู่

ฝั่งซ้ายเป็นพื้นที่รกเรื้อด้วยต้นไม้ใบหญ้า ดูเผินๆ เหมือนป่าละเมาะสำหรับสิงสาราสัตว์

อย่างไรก็ตาม บริเวณส่วนหนึ่งด้านติดถนนของละเมาะนั้น ถูกถางและปรับพื้นจนเรียบเป็นสนามเด็กเล่นและผู้ใหญ่พักผ่อนในช่วงเย็น ตลอดจนใช้เป็นที่จอดรถของคนต่างถิ่นซึ่งมาพบปะกับคนในซอย

วันนั้นผมกลับจากโรงเรียนเร็วกว่าทุกวันเพราะสอบปลายภาค ขณะเดินเรื่อยๆ มาบนทางโรยกรวด ก็มองเห็นรถเก๋งขนาดเล็กสีฟ้าคันหนึ่งจอดสงบนิ่งใต้ต้นแคฝรั่งตรงข้ามบ้านปู่ บริเวณนั้นอยู่ติดกับลานหย่อนใจ แต่ปกติไม่มีใครนำรถไปจอด เพราะเป็นจุดที่ทุกบ้านนำขยะมาเผาทิ้ง

ผมเข้าใจว่าคงเป็นรถของคนนอกที่มายังบ้านหลังใดหลังหนึ่ง เนื่องจากรถของคนในซอยนี้มีอยู่ไม่กี่คันและทุกคันจะจอดในเขตบ้าน ไม่ปล่อยตากแดดตากลมไว้เช่นนี้ ผมจึงไม่ใส่ใจอะไร เพียงแต่นึกขำที่ลานจอดรถก็ราบเรียบกว้างขวาง แต่เจ้าของกลับจอดรถไว้ข้างกองขยะ หรือเขาอาจจะหวังอาศัยร่มไม้ใบบังจากต้นแคฝรั่งให้รถของเขาก็ได้

ถึงบ้านเห็นปู่นั่งที่โต๊ะทำงานบนระเบียง จึงยกมือไหว้ตามประสาเด็กเรียบร้อยซะหนึ่งครั้ง ตามเวลาที่กล่าวนั้นปู่อยู่ในชุดลำลองเหมือนจะออกไปธุระหรือเพิ่งกลับมา ทำให้ผมนึกแปลกใจอยู่ครามครัน

"ปู่จะไปไหนหรือครับ"

"ปู่เพิ่งมาโว้ย" ท่านพูดพลางยิ้มละไมบอกให้รู้ว่าอารมณ์แจ่มใส "ออกไปเอารถมาไว้ขับเล่น แกไม่เห็นเรอะ...จอดอยู่ใต้ต้นแคน่ะ"

ผมรีบมองผ่านระเบียงออกไปยังรถเล็กจิ๋วคันนั้นทันที แล้วความรู้สึกผมก็เลยบางพลัดไปถึงบางอ้อ

รถของปู่นี่เองมิน่าล่ะ... ถึงได้จอดเสียชิดกองขยะ ท่านคงเห็นว่าตำแหน่งนั้นอยู่ตรงข้ามบ้าน ถึงแม้ตามพื้นจะเต็มไปด้วยเศษแก้วเศษวัสดุแหลมคม ซึ่งอาจจะทิ่มตำยางจนเสียหาย แต่รถทั้งคันก็อยู่ในสายตา

"ปู่ซื้อรถใหม่หรือครับ"

ผมร้องออกมาด้วยความตื่นเต้น เพราะเท่าที่ทราบปู่ชอบมีรถยนต์ส่วนตัวสำหรับเดินทางไปไหนมาไหน

และเท่าที่ผ่านมาท่านก็เคยมีรถมาแล้วหลายคันหลายยี่ห้อ ทั้งรถยุโรปและรถอเมริกัน เช่น เฟียต ฟอร์ดคอนซูล เชฟโรเล็ต มอร์ริส โฟล์คสวาเก้น ฯลฯ

"เออใช่ - หรือแกคิดว่าปู่ไปขโมยของใครเขามารึไง" รอยยิ้มยังปรากฏบนใบหน้าปู่เหมือนเดิม แสดงว่าท่านเองก็ตื่นเต้นกับรถใหม่ไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าผม "แกยังไม่ต้องเปลี่ยนเสื้อผ้า ถ้าหิวก็ไปหาอะไรในตู้เย็นกินซะก่อน เดี๋ยวปู่จะพาไปลองรถใหม่"

ความสนใจใคร่รู้ประกอบกับความตื่นเต้นดีใจ ทำให้ผมไม่นึกหิวแม้แต่น้ำ ปู่จึงสั่งให้ปิดล็อกบ้าน โดยไม่ต้องกังวลว่าย่านี (ปรานี อินทรปาลิต ภรรยาคนสุดท้ายของปู่ ขณะนี้ใช้ชีวิตอยู่กับน้องสาวและน้องเขยที่รัฐเท็กซัส ประเทศอเมริกา) และแม่ผมซึ่งขายของอยู่ที่สถานีขนส่งสายใต้ (แห่งเดิมที่สามแยกไฟฉาย) รวมทั้งน้องสาวผมซึ่งไปโรงเรียนกลับมาแล้วจะเข้าไม่ได้ เพราะทุกคนมีกุญแจบ้านประจำตัวคนละชุด

รถคันนั้นคือ ออสติน มินิ เป็นรถ 2 ประตูขนาดเล็กกะทัดรัดเหมือนถูกย่อส่วน (รูปทรงเดียวกับมอร์ริส มินิ ปัจจุบันยังพอมีหลงเหลืออยู่บ้าง แต่หาดูได้ยาก) สภาพทั่วไปค่อนข้างใหม่ สีฟ้าอ่อนของตัวถังเป็นสีลูไซท์ ผมไม่กล้าถามปู่ว่าซื้อมาราคาเท่าไร เกรงเป็นการละลาบละล้วงและมิใช่เรื่องที่ผมควรจะรับรู้ แต่ปู่ก็บอกว่าออสตินมินิคันนี้เป็นรถมือสองที่ซื้อเงินผ่อน โดยท่านพูดถึงเงินดาวน์และเงินผ่อนแต่ละงวด แต่ตอนนั้นผมยังเด็กเกินกว่าจะเข้าใจความหมายของคำเหล่านี้

ปู่สตาร์ทเครื่องบังคับเจ้าจิ๋วออกจากที่จอดด้วยท่าทางทะมัดทะแมง ภายในห้องโดยสารไม่กว้างนัก แต่ก็ไม่แคบจนถึงกับอึดอัดเวลาเข้าไปนั่ง

เครื่องยนต์เดินเรียบและเงียบ บริเวณหน้าปัด นอกจากจะมีเกจ์วัดความเร็วกับปุ่มสวิตช์ต่างๆ ยังมีวิทยุที่ติดมากับรถและคอนโซลเล็กๆ แต่ไม่มีเครื่องปรับอากาศเหมือน รถสมัยนี้ คงเป็นเพราะยุคนั้นกรุงเทพฯ ยังไม่อบอวลด้วยมลพิษ และแสงจากดวงอาทิตย์ยังไม่ทะลุทะลวงรุนแรงเหมือนปัจจุบัน รถส่วนใหญ่จึงไม่นิยมติดแอร์ ยกเว้นบางยี่ห้อซึ่งเป็นรถชั้นดีราคาแพงจึงติดตั้งแอร์มาพร้อมสรรพ แต่สำหรับเจ้าออสตินมินิคันนี้ไม่มีแน่

ถึงแม้ปู่จะเคยขับรถมาหลายคัน แต่ความห่างเหินการจับพวงมาลัยไปนาน รถจึงกระตุกดับหลายครั้ง โดยเฉพาะตอนขึ้นเนินที่ปากซอยเพื่อออกสู่ถนนใหญ่ เจ้าจิ๋วถึงกับเลื่อนถอยหลัง

"รถมันใหม่ยังไม่เชื่องมือโว้ย" ปู่บอกดังๆ ไม่รู้ท่านพูดแก้เก้อหรือเป็นเช่นนั้นจริงๆ "แต่แกไม่ต้องกลัวหรอกเจ้าเป็ด เดี๋ยวปู่ก็ขับคล่อง"

ท่านเลี้ยวซ้ายไปทางสามแยกไฟฉาย ตั้งใจไปพรานนกเพื่อหาซื้อผ้าคลุมรถ ผมได้แต่นั่งมองทัศนียภาพตลอดเส้นทางที่รถแล่นผ่าน สลับการดูเวลาท่านเข้าเกียร์และขยับพวงมาลัย สังเกตว่าปู่ไม่ได้ขับเร็วเกินไปและพยายามให้รถอยู่เลนซ้ายเสมอ

ขณะขับก็พูดคุยเรื่องรถ ตอนหนึ่งท่านกล่าวว่า

"ไว้ปู่จะสอนให้แกหัดขับ โตขึ้นมีปัญญาซื้อรถจะได้ไม่ต้องไปเรียนขับให้เสียเงิน แต่แกต้องจำไว้ว่าทุกครั้งที่ขับรถ ประสาททุกส่วนต้องพร้อมเสมอ ไม่ว่าสติสัมปชัญญะ มือเท้าทั้งซ้ายขวา สายตาต้องไว การตัดสินใจต้องดี ต้องนึกเสมอว่าอุบัติเหตุอาจเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา ถ้าเราไม่ชนเขาเขาก็มาชนเรา ฉะนั้นแกต้องไม่ประมาท ข้อสำคัญคืออย่าขับด้วยความคึกคะนองอวดเก่ง เพราะคนเก่งกว่าแกมีเยอะ เท่งทึงไปก็แยะ อย่างเจมส์ ดีน ดาราฮอลลีวู้ดขวัญใจวัยรุ่นนั่นปะไร ไม่เพราะความคึกคะนองเรอะ ถึงได้ขับรถพอร์ชไปตีลังกาแปดตลบจนตัวเองเท่งทึงน่ะ"

ผมพยักหน้าหงึกๆ รับทราบคำสอนของปู่

แต่ในใจตอนนั้นรู้สึกว่ารถยนต์มิใช่สิ่งที่สามารถเรียนรู้และขับได้ง่ายๆ เลย

ออสตินมินิพาสองคนปู่หลานไปถึงสี่แยกพรานนก

ความตั้งใจของปู่ที่จะหาซื้อผ้าคลุมรถ เปลี่ยนเป็นทดสอบสมรรถนะ ของเจ้าจิ๋วแทน ท่านเลี้ยวขวาไปตามถนนอิสรภาพมุ่งออกเจริญพาสน์ และสี่แยกบ้านแขก โดยไม่คำนึงว่าจะสิ้นเปลืองน้ำมันซึ่งมีอยู่ไม่มากนัก

ผมจำได้ว่าตอนนั้นน้ำมันเบนซิน ลิตรละ 1.80 บาท ทองรูปพรรณบาทละ 400 เงินเดือนข้าราชการระดับจัตวาแค่ 750 บาท นับว่าหรูแล้วในยุคนั้น แต่ถ้าเทียบกับ พ.ศ.นี้จะเห็นว่าค่าครองชีพต่างกันลิบลับเหมือนหน้ามือกับหลังเท้า ใครได้เงินเดือนเท่าข้าราชการจัตวาสมัยก่อน คงต้องรับประทานแกลบแทนข้าว หนำซ้ำแกลบยังหายากอีกต่างหาก เพราะโรงน้ำแข็งเดี๋ยวนี้รักษาความเย็นน้ำแข็งก้อนโตๆ ด้วยการคลุมกระสอบ

จากสี่แยกบ้านแขกเลี้ยวไปวงเวียนใหญ่ เหมือนปู่จงใจนำเจ้าจิ๋วไปโชว์พระเจ้าตากสินยังไงยังงั้น ท่าทางของท่านขณะขับรถคล่องจริงอย่างที่พูด การเปลี่ยนเกียร์ไม่ทำให้รถกระชาก การเบรกหรือออกรถนุ่มนวลสมกับที่เคยขับมานานนับสิบๆ ปี

สองคนสองวัยอาศัยเส้นทางถนนอินทรพิทักษ์กลับมายังถนนจรัญสนิทวงศ์ การจราจรช่วงเย็นคับคั่งพอสมควร แต่ไม่ถึงกับติดแหง็กเป็นชั่วโมงหรือเคลื่อนตัวไปได้ทีละเมตรเช่นทุกวันนี้

อาจจะเป็นด้วยผู้คนเมื่อ 30 ปีที่แล้วซื้อรถเพื่อใช้ประโยชน์อย่างแท้จริง มิใช่ซื้อเพื่อประชันขันแข่งว่าใครจะรวยกว่ากัน โดยอาศัยรถยนต์เป็นเครื่องวัดฐานะเหมือนคนยุคปัจจุบัน ซึ่งในที่สุดก็มีแต่ผู้แพ้ไม่มีผู้ชนะ เพราะการตัดสินชี้ขาดโดยระบบเศรษฐกิจที่กำลังพินาศหายนะ

เรากลับถึงบ้านโดยสวัสดิภาพ จากนั้นช่วยกันทำความสะอาดเจ้าจิ๋วตามประสาเห่อของใหม่

เพื่อนบ้านใกล้เคียงต่างพากันออกมาดูรถคันนี้ด้วยความชื่นชม เด็กๆ หลายคนขออนุญาตเข้าไปนั่งหมุนพวงมาลัยเล่น ปู่ก็ไม่ว่าอะไรเพราะถือว่าเด็กเหล่านั้นเหมือนลูกหลาน

ปู่กับผมอยู่ที่รถเป็นชั่วโมง โดยปู่วางแผนว่าจะเพิ่มเติมส่วนนั้นส่วนนี้ให้รถดูสวยงามยิ่งขึ้น

แต่คำพูดของปู่ที่ผมยังจำได้ คือท่านยอมรับว่าต้องทำงานเขียนหนังสือให้มากขึ้น เพราะค่าผ่อนส่งรถคือภาระตัวใหม่จากภาระค่าใช้จ่ายประจำที่มีอยู่

"ปู่อาจจะเหนื่อยกว่าเดิมแต่ก็ดีใจที่ได้รถคันนี้มา เวลาไปไหนจะได้สะดวกรวดเร็ว นี่ถ้าเป็นสมัยที่งานเขียนของปู่มีมากกว่านี้ ปู่คงไม่ซื้อรถเงินผ่อนหรอก การเป็นหนี้ไม่ใช่เรื่องสนุก เผลอเดี๋ยวเดียวครบเดือนต้องใช้หนี้เขาอีกแล้ว จะบิดพลิ้วก็ไม่ได้ในเมื่อเราเอาของเขามาใช้ก่อนแต่เรื่องนี้คงไม่เป็นปัญหาสำหรับปู่ เพราะปู่ถือว่าคนเราจะเสียชื่อเรื่องอะไร...พอจะเสียได้ อย่าเสียชื่อเรื่องเงินเป็นอันขาด มันจะทำให้ใครๆ หมดความเชื่อถือในตัวเรา"

ปู่มักจะมีคำสอนให้ผมเสมอเมื่อเราได้พูดคุยกัน ซึ่งคำสอนนั้นก็เป็นความจริงเมื่อผมโตขึ้น และพิสูจน์ได้ด้วยตัวเอง

ออสตินมินิถูกใช้งานเกือบทุกวัน ส่วนใหญ่ปู่จะไปกับย่านี เป็นต้นว่าไปดูภาพยนตร์หรือรับประทานอาหารมื้อเย็นนอกบ้าน

ส่วนผมมีโอกาสหย่อนก้นลงบนเบาะของมันก็เฉพาะเสาร์อาทิตย์ ที่ปู่พาไปตลาดนัดสนามหลวงเพื่อเดินเที่ยวและหาซื้อของบางอย่างเท่านั้น

ผมจำไม่ได้ว่าเจ้าจิ๋วออสตินมินิอยู่รับใช้ปู่นานเท่าไร

แต่หลังจากปู่เจ็บป่วยจนต้องเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ครั้งแรก มันก็หายไปจากสายตาของทุกคนในซอยอัพภันพนา จะถูกขายคืนให้เจ้าของเดิมหรือผู้ซื้อรายใหม่ไม่แน่ใจ ผมทราบเพียงว่าสภาพของเจ้าจิ๋วยังไม่สึกหรอเท่าใดนัก แต่เจ้าของมันกลับสุขภาพทรุดโทรมกะทันหัน ด้วยโรคประจำตัวคือเบาหวาน และมีโรคปอดเพิ่มเป็นสมาชิกใหม่ โดยไม่มีใครคาดคิดว่าการเข้าโรงพยาบาลถึง 2 ครั้ง จะเป็นสัญญาณบอกเหตุว่าช่วงชีวิตสุดท้ายของปู่ได้มาถึง เมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ.2511

แต่นั่นคือสัจธรรมของทุกชีวิตซึ่งมีการเกิดแก่เจ็บตายไปตามวัฏจักร

คนเราเกิดมาเพื่อรอวันเท่งทึงเหมือนกันทั้งนั้น สุดแท้แต่ใครจะเท่งทึงก่อนเท่งทึงหลัง เท่งทึงดีหรือเท่งทึงร้าย โลกใบนี้คือสถานที่ให้มนุษย์ดำรงตนอยู่ชั่วขณะ ให้มนุษย์ได้มีเวลาแสดงออกถึงธาตุแท้อันดีงามหรือชั่วร้ายของตน และเมื่อถึงวาระอันเหมาะสม มนุษย์นั้นก็จากไป...

ไปสู่โลกใหม่ที่ทุกคนต้องได้รู้จักแน่นอน ต่างกันที่จะช้าหรือเร็วเท่านั้น